Theodoros Metochites, Kommentar zu Cael. I 01

final

Cael. I 01, 268a 01–06

Ὅτι ἐναρχόμενος τοῦ πρώτου περὶ οὐρανοῦ βιβλίου ὁ ἀριστοτέλης, εὐθὺς φησὶν· ὅτι ἡ | πᾶσα σχεδὸν περὶ φύσεως ἐπιστήμη ἢ ἡ πλείστη, περὶ σώματα ἐστὶ καὶ μεγέθη ταυτὸ ἐκ | παραλλήλου λέγων τὸ περὶ σώματα καὶ μεγέθη, ἢ πρὸς ἀντιδιαστολὴν καὶ ἀνατροπὴν | ἐνίων τῶν πρὸ αὐτοῦ φυσικῶν λεγόντων εἶναι σώματα ἀμεγέθη· οὐ γὰρ ὅλως προσίεται | ὡς ἔστι δῆλον ἐκ πάντων σχεδὸν τῶν συγγραμάτων αὐτοῦ, ὡς ἔστι σώματα ἄτομα | καὶ ἀμεγέθη· φησὶν οὖν ὡς ἡ περὶ φύσεως ἐπιστήμη, περὶ σώματα ἐστὶν ἡ πλείστη, ἢ | περὶ τὰς ἀρχὰς τῶν σωμάτων· αἱ γὰρ ἀρχαὶ τῶν σωμάτων, οὐκ εἰσὶ σώματα· οἷον ἡ ὕ | λη καὶ τὸ εἶδος καὶ τὰ ἄλλα ἴδια τῶν σωματικῶν ἀρχῶν· οἷον κίνησις· χρόνος· τόπος· | ὅσα δηλαδὴ ἐν τοῖς βιβλίοις τῆς φυσικῆς ἀκροάσεως ὁ ἀριστοτέλης διορίζεται· | κατασκευάζων δὲ τὸ εἰρημένον ὁ ἀριστοτέλης ὡς ἄρα ἡ πλείστη περὶ φύσεως |^{f. 188r} ἐπιστήμη περὶ σώματα καὶ μεγέθη ἐστὶν ἢ τὰς τῶν σωμάτων ἀρχὰς. φησὶν· ὅτι τῶν φύ | σει συνεστώτων, τὰ μὲν, ἐστὶ σώματα οἵα ἁπλᾶ πῦρ ἀὴρ καὶ τὰ λοιπὰ καὶ ἔνια τῶν ἐξ αὐτῶν | συνθέτων λίθοι καὶ ξύλα καὶ τὰ τοιαῦτα, τὰ δὲ, ἔχει σώματα ἤτοι τὰ ἔμψυχα· ἤτοι φυτὰ καὶ | ζῶα· τὰ δὲ; εἰσὶν ἀρχαὶ σωμάτων οἷον τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη καὶ τἄλλα ἅπερ εἴρηται, καὶ ἡ | ψυχὴ γὰρ ὅτι καὶ ἡ περὶ αὐτῆς ἐπιστήμη φυσικοῦ ἐστὶ, καὶ αὕτη γοῦν, ὡς ἀρχὴ τίς ἐστὶ σωμάτων | τῶν ἐμψύχων δηλονότι· ὥστε εἰκότως αὐτῶ εἴρηται· ὡς ἡ πλείστη περὶ φύσεως ἐπιστήμη, | περὶ σώματα ἐστὶν εἰς τρία τὰ εἰρημένα διαιρεῖσθαι θεωρουμένων τῶν φύσει συνεστώτων:– |

Cael. I 01, 268a 06–28

Ὅτι μέλλων ἑξῆς διαλαβεῖν καὶ διορίσασθαι. τί ἐστὶ τὸ σῶμα, προδιαλαμβάνει καὶ διο | ρίζεται τί τὸ συνεχὲς καὶ τί τὸ μέγεθος, ὑπ’ αὐτὰ γὰρ τὸ σῶμα, πᾶν γὰρ τὸ σῶμα, | μέγεθος τὲ ἔχειν αὐτὸ καὶ βούλεται καὶ συνεχὲς εἶναι· συνεχὲς καὶ τοίνυν ὁρίζεται τὸ ἀεὶ | διαιρετὸν, εἰς ἀεὶ διαιρετὰ· δυνάμει γὰρ ἀεὶ διαιρετὸν, παραδίδωσιν ἐν τῆ φυσικῆ | ἀκροάσει τὸ συνεχὲς· ἵνα μὴ ἐξαδιαιρέτων σύνθεσίς τις λέγοιτο ὅπερ ἄτοπον· | τὸ δὲ μέγεθος ὅπερ ὑπὸ τὸ συνεχές ἐστι καὶ ἀεὶ πάντως διαιρετὸν καὶ αὐτὸ, τριχῆ | διαιρεῖ, ἢ γὰρ ἐφ’ ἕν ἐστι διαιρετὸν ἤτοι ἐπὶ μῆκος μόνον ὡς ἔστιν ἡ γραμμὴ, ἢ ἐπὶ | δύο, μῆκος δηλονότι καὶ πλάτος ὡς ἔστι τὸ ἐπίπεδον, ἢ ἐπὶ τρία, μῆκος πλάτος | πρὸς τούτοις δὲ καὶ βάθος ὡς ἔστι τὸ σῶμα· τούτων γὰρ ἐπέκεινα καὶ πλείων διάστασις | καὶ μέγεθος καὶ συνεχὲς οὐκ ἔστιν· ὅτι δὴ καὶ τὰ τρία φησὶ πάντα ἐστὶ καὶ τελει | ότης· καὶ τὸ τρὶς θεωρούμενον, πάντη θεωρεῖται· ἐπιμαρτύρεται δ’ εἰς ταῦτα | ὡς οὕτως ἔχει τοὺς πυθαγορείους αὐτοὺς, οἳ φασὶν ὡς ὥρισται τὰ πάντα τρισὶ· τὸ | γὰρ πᾶν εἴτουν τὸ ὅλον καὶ τέλειον, ἀρχὴν ἔχει καὶ μέσον καὶ τέλος· ταῦτα δὲ ἔχει | ὡς ἔστι δῆλον, τὸν τῆς τριάδος ἀριθμὸν· ὥστε τὸ πᾶν ἐν τοῖς τρισὶν ὁρίζεται | καὶ οὐκ ἐπέκεινα· καὶ γὰρ δὴ καὶ ἀφ’ ὧν λέγομεν, φησὶ δῆλον εἶναι τοῦτο· καὶ γὰρ καὶ τὰ | δύο ἄμφω λέγομεν καὶ τοὺς δύο ἀμφοτέρους· καὶ οὐ πάντας λέγομεν τοὺς δύο, ἐπὶ | δὲ τῶν τριῶν, τὸ, πάντες λέγομεν· καὶ τοὺς τρεῖς αὐθὺς πρώτως, πάντας φαμὲν· | ὥστε ἐν τοῖς τρισὶ τὸ πᾶν, ἢ τὰ πάντα, ἢ τὸ ὅλον· ταυτὸν γάρ ἐστι τῶ εἴδει ταῦτα | φησὶ· τὸ πᾶν ἢ τὰ πάντα ἢ τὸ ὅλον τοῦ τελείου ὡσαύτως δηλωτικὰ· πλὴν εἰ τῶ | ὑποκειμένω διαφόρως ταῦτα λέγομεν· τὸ γὰρ πᾶν, ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς λέγεται· τὰ δὲ | πάντα ἐπὶ τῶν διωρισμένων εἴτουν τῶν ἀριθμητῶν ὅταν τελείως ἔχη καὶ ὅλον ἦ· | ὥστε φησὶν ἐπεὶ τὸ σῶμα τριχῆ ἐστὶ διαστατὸν καὶ διαιρετὸν μήκει πλάτει βάθει, | μόνον. ἂν εἴη μέγεθος τέλειον· καὶ παρὰ τοῦτο τί μέγεθος οὐκ ἔστιν ὥσπερ παρὰ | τὴν γραμμὴν τὸ ἐπίπεδον, καὶ παρὰ τὸ ἐπίπεδον αὐτὸ τὸ σῶμα, καὶ αὐτὸ |^{f. 188v} ἐστὶ τὸ τέλειον μέγεθος καὶ πάντη διαιρετὸν· κατὰ τρία γὰρ ἐστὶ διαιρετὸν· μῆκος· | πλάτος· καὶ βάθος· ὧν οὐκ ἔστιν ἑτέρα τίς ἐπέκεινα διάστασις:– |

Cael. I 01, 268a 28 – b 05

Ὅτι πάντα τὰ διαιρετὰ μεγέθη, φησὶ δῆλον ὡς συνεχῆ· εἰ μὴ γὰρ συνεχῆ ἦν, πῶς ἂν | διηρεῖτο· τὰ γὰρ διηρημένα ἀπ’ ἀλλήλων πάντως, οὐ συνεχῆ ἐστὶν· οὐδ’ ἅπτεται ἀλλήλων· | καὶ εἰ τοῦτο, δῆλον ὅτι τὰ διαιρετὰ πάντα, μεγέθη, συνεχῆ ἐστὶ· καὶ τὰ μὲν διαιρετὰ | φησὶ μεγέθη συνεχῆ ἐστὶν· ἀλλ’ εἰ καὶ τὰ συνεχῆ πάντα διαιρετὰ ἐστὶ, νῦν μὲν οὔπω δείκνυται | φησὶν ἐξ ὧν εἴρηται· δέδεικταί γε μὴν ἐν ἄλλοις αὐτῶ καὶ μάλιστα ἐν τῆ φυσικῆ ἀκροάσει | ἐν οἷς ἀπέδειξε μὴ συντεθεῖσθαί τι ἐξ ἀδιαιρέτων· τοῦτο μέν γε φησὶ δῆλον, ὡς οὐκ ἔστιν | εἰς ἄλλό τι γένος διαστάσεως μετάβασις παρὰ τὰ εἰρημένα τρία, ὥσπερ ἦν ἐκ τοῦ | μήκους καὶ τῆς γραμμῆς μόνον εἰς τὴν ἐπιφάνειαν· καὶ ἐκ ταύτης εἰς τὸ σῶμα· οὐ γὰρ ἂν | εἴ τις ἦν ἐντεῦθεν καὶ ἄλλη μετάβασις μετὰ τὰς τρεῖς διαστάσεις, τέλειον μέγεθος | ἦν τὸ σῶμα· ἀνάγκη γὰρ πρὶν ἢ μεταβῆναι εἰς αὐτὸ, ὅπερ ἂν ἦν λοιπὸν ὁτιοῦν ἔλλει | ψιν εἶναι καὶ τὸ τέλειον ἐλλείπειν, ὅπερ ἄτοπον· τὸ γὰρ τέλειον, ὥρισται πάντη:– |

Cael. I 01, 268b 05–10

Ὅτι ἐπεὶ ὅτε πᾶς κόσμος σῶμα ἐστὶ καὶ τὰ αὐτοῦ μέρη σώματα εἰσὶν οἷον οὐρανὸς· πῦρ· | ἀὴρ καὶ ἕκαστον, κατὰ μὲν τὸν τοῦ σώματος ὅρον καὶ τῶ λόγω ὅτι ἕκαστον ἐστὶ τριχῆ | διαστατὸν, τέλειον ἐστὶ μέγεθος ὡς διώρισται· ὥρισταί γε μὴν φησὶν ἕκαστον πρὸς ἄλλό τι | πλησίον ἐν ἁφῆ· καὶ τρόπον τινὰ κατὰ τοῦτο τὸ πολλὰ πέρατα ἔχειν πρὸς τὰ πλη | σίον ἐν τῆ ἁφῆ, πολλὰ ἂν εἴη ἕκαστον τῶν τοιούτων μεγεθῶν καὶ σωμάτων· εἰς ἃ πάν | τως καὶ ἔστιν ἐκβαίνειν αὐτὸ ἕκαστον καὶ μετάβασιν αὐτοῦ εἶναι· ὡς ἐντεῦθεν ἄρα | τρόπον τινὰ καὶ μὴ τέλειον εἶναι οὔ γε ἔστιν ὡς εἴρηται μετάβασις· τὸ πᾶν δὲ αὐτὸ | οὗ μόρια ἕκαστόν ἐστιν ἐξανάγκης τέλειον· καὶ οὐ τι μὲν ἐστὶ τέλειον, τί δὲ ἐλλείπει· | ἀλλὰ κατὰ τοὔνομα ὅτι πᾶν λέγεται ὅλον ἐστὶ καὶ τέλειον τῆ παντότητι αὐτῆ· καὶ | οὔ τινος ἅπτεται οὐδ’ ὁπηοῦν ἔχει μετάβασιν ἡντιναοῦν:–